Cirkel van gedrag

De cirkel van gedragsverandering
Voordat ik elke fase beschrijf is het belangrijk om te verduidelijken dat gedragsverandering niet een
pad is waarbij je van A naar B tot Z gaat in een lineair proces. Het is eerder circulair. Het heeft geen vastgesteld begin- of eindpunt zoals je hieronder kan zien:

Het is een proces van vaak twee stappen vooruit en een achteruit. Het is geduldig zijn met jezelf en de stappen niet te snel willen doorlopen. Gun jezelf de tijd, het gedrag dat je wil veranderen, heeft
zich ook niet in een paar dagen gevormd!

Fase 1 Het voorstadium:

In dit stadium heeft iemand nog niet de intentie om te veranderen. De
persoon herkent niet dat zijn of haar gedrag negatieve gevolgen heeft voor zichzelf en/of anderen. Het kan zijn dat de omgeving dit wel ziet en de persoon hierop probeert te wijzen. Maar dan treedt het afweermechanisme van de persoon in werking: ontkenning, goed praten van eigen gedrag, ontwijken van confrontaties en het inslikken van de problemen.

Fase 2 Overwegen:

In deze fase zal de persoon een beetje openstaan om na te denken over zijn
probleem en de gevolgen. Er ontstaat langzaam een bewustwording hiervan. De persoon weet
echter nog niet of hij wil veranderen. Mensen stellen zich in dit stadium open voor informatie over
hun probleem, maar er wordt nog geen beslissing genomen om tot verandering te komen.

Fase 3 De beslissing:

In dit stadium wordt de knoop doorgehakt. De persoon erkent zijn probleem en
heeft voldoende vertrouwen in zijn eigen mogelijkheden om te veranderen. De persoon neemt de beslissing iets aan zijn probleem te doen en hij maakt concrete plannen hoe hij zijn probleem gaat aanpakken; ga ik het zelf doen of schakel ik hulp in?, wat zijn de voor- en nadelen van de verschillende opties?, welke datum prik ik hiervoor?

Fase 4 Uitvoeren oftewel Actie:

De beslissing om iets aan het probleem te gaan doen wordt omgezet
in actie. In deze fase kan de persoon geconfronteerd worden met afwijzing uit zijn omgeving.
Ook kan de persoon in deze fase overweldigd worden door allerlei negatieve gevoelens. Hij kan het idee hebben dat hij zijn vrijheid verliest of gevoelens krijgen van falen, mislukking, schuld of twijfel.
Het gevaar ligt op de loer dat hij de handdoek in de ring gooit. Hij is er nog lang niet, de persoon zal moeten volhouden. Hij moet weten dat deze negatieve gevoelens heel normaal zijn. Ieder veranderingsproces gaat gepaard met dergelijke moeilijkheden en strubbelingen. Het zoeken en krijgen van steun is hierin super belangrijk.

Fase 5 Volhouden:

In deze fase is het kwestie van de ingeslagen weg door te zetten. De verandering moet worden volgehouden. De veranderingen worden in dit stadium stap voor stap in de persoon in kwestie zijn leven en persoonlijkheid geïntegreerd.

Fase 6 De terugval:

Terugval (in de oude gewoonte of gedrag) is een wezenlijk onderdeel van het veranderingsproces en is niet meteen een ramp. Van een terugval kan men leren. Het kan in principe na elk van de vorige fasen plaatsvinden. De persoon in kwestie kan na een terugval besluiten om de handdoek in de ring te gooien, maar hij kan ook een nieuwe poging wagen en in de fase van de
voorbereiding bedenken wat daarvoor nodig is en lering trekken uit eerdere ervaringen. Soms moeten meerdere cirkels worden doorlopen om uiteindelijk tot nieuw gedrag te komen.

Maar hoe vaak kun je dan die cirkel doorlopen?

Gedrag veranderen is lastig. Het kost tijd en energie. Je moet het willen, denken dat je het kunt en er
klaar voor zijn. En terugval ligt altijd op de loer. Je kunt deze cirkel dus meerdere keren doorlopen.
Meestal zien we dat mensen wel steeds langer in de fase van ‘volhouden’ blijven zitten en steeds
sneller door de cirkel lopen. Totdat ze uiteindelijk een keer via de permanente uitgang ‘vertrekken’.